Zasiłek celowy może być przyznany w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej, w tym szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, ogrzewania, w tym opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu.
Zasiłek celowy przysługuje też osobom bezdomnym i innym osobom niemającym dochodu oraz możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych może być przyznany zasiłek celowy na pokrycie części lub całości wydatków na świadczenia zdrowotne.
Zasiłek celowy może być przyznany w formie biletu kredytowanego.
Zasiłek celowy przyznany w celu realizacji postanowień kontraktu socjalnego. Wówczas może być wypłacany niezależnie od dochodu, przez okres do 2 miesięcy od dnia, w którym osoba objęta kontraktem socjalnym, w trakcie jego realizacji, stała się osobą zatrudnioną.
Zasiłek celowy może być przyznany również osobie albo rodzinie, które poniosły straty w wyniku zdarzenia losowego Świadczenie to może być przyznane osobie albo rodzinie, które poniosły straty w wyniku klęski żywiołowej lub ekologicznej. W takim przypadku może być przyznany niezależnie od dochodu i może nie podlegać zwrotowi. Zasiłek celowy ma charakter uznaniowy, co oznacza, że organ administracji publicznej podejmuje decyzję w ramach tzw. uznania administracyjnego, mając na uwadze, w świetle okoliczności danej sprawy, interes społeczny i słuszny interes obywateli. Nie jest jednak tak, że każda osoba spełniająca warunki do przyznania pomocy społecznej tę pomoc musi uzyskać w żądanej wysokości i na każdy cel, gdyż organy administracji muszą gospodarować określoną pulą środków finansowych i rozeznać potrzeby osób samotnych oraz rodzin wielodzietnych żyjących w ubóstwie.
W szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe może być przyznany:
1. Specjalny zasiłek celowy w wysokości nieprzekraczającej odpowiednio kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub rodziny, który nie podlega zwrotowi;
2. Zasiłek okresowy, zasiłek celowy lub pomoc rzeczowa, pod warunkiem zwrotu części lub całości kwoty zasiłku lub wydatków na pomoc rzeczową.
Pojęcie szczególnie uzasadnionego przypadku - ustawa o pomocy społecznej nie zawiera definicji legalnej szczególnie uzasadniającego przypadku, zatem Ośrodek Pomocy Społecznej podejmuje decyzję uznaniowo, czy w danym przypadku należy go przyznać. Naczelny Sąd Administracyjny pod pojęciem "szczególnie uzasadniającego przypadku" rozumie sytuację życiową osoby lub rodziny, wynikającą z faktu zaistnienia nadzwyczajnych, wyjątkowo negatywnych, niecodziennych, okazjonalnych, wpływających na sytuację życiową zdarzeń, którym strona nie była w stanie zapobiec, dochowując należytej staranności (I OSK 962/11 – Wyrok NSA). Podjęcie decyzji jest możliwe tylko po przeprowadzeniu przez pracownika socjalnego wywiadu środowiskowego z osobą lub rodziną, która ubiega się o wskazaną formę pomocy. Wysokość przyznanego zasiłku celowego nie może przekroczyć kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, tj. 776,00 zł, a w przypadku rodziny – iloczynu kwoty 600,00 zł i ilości członków rodziny (dane na 2024 r.).